Massage bij kanker

Gepubliceerd op 3 juli 2020.

OP BEZOEK BIJ ...

Zeven jaar keihard werken om massage bij kanker te integreren in de praktijk en in het ziekenhuis. En met resultaat: steeds meer ziekenhuizen zetten hun deuren open voor masseurs die zich hierin hebben gespecialiseerd. En een groeiend aantal masseurs past de kennis en zachte handelingen toe bij cliënten in hun praktijken.

Ik spreek Estelle Smits, directeur van het Instituut Massage bij Kanker. Een positief en soms ontroerend gesprek door de voorbeeldverhalen die de revue passeren. Kanker is een zwaar onderwerp om mee bezig te zijn, maar oncologiemassage kan het leven van degene die lijdt net wat draaglijker maken en dat verhaal mag verteld worden. 

"Estelle, hoe is massage bij kanker op jouw pad gekomen?"

"Het begon bij een vriendin met een auto-immuunziekte. Zij lag in het ziekenhuis omdat ze kankergerelateerde behandelingen kreeg in voorbereiding op een stamceltransplantatie. Er was een nacht waarin van alles mis was gegaan. Ik kwam daar overdag op bezoek en ze lag zo hondsberoerd in dat bed. Ik was toen net begonnen met masseren en ik vroeg of ik haar benen even mocht insmeren met bodylotion. Ik heb dat toen tien minuten gedaan. Vervolgens deed ze haar ogen open en ik zag dat zij er weer was. Haar energie veranderde, ze keek weer veel helderder uit haar ogen. Ze gaf aan dat ze het zo fijn gevonden had om weer normaal aangeraakt te worden in plaats van al dat medische geprik en gepor, zoals zij dat zelf noemde. En dat het ook het effect had van pijnstilling. Ik was daar zo van onder de indruk dat ik in de trein onderweg naar huis dacht: 'hier moet ik iets mee gaan doen, met massage in het ziekenhuis'. En vervolgens kwamen er alsmaar mensen met kanker op mijn pad."

"Wat ben je toen gaan doen met dat idee?"

"Ik was overtuigd van het positieve effect dat massage bij kanker heeft, maar in Nederland was er niets over te vinden. Toen ben ik gaan zoeken en kwam ik in Amerika terecht op de websites van Gayle MacDonald en Tracy Walton. Zij waren toentertijd al ruim 25 jaar bezig met oncologiemassage in de VS. Ze hadden daar cursussen voor en het werd in verschillende ziekenhuizen gewoon standaard aangeboden. Dus ik heb die boeken en DVD’s aangeschaft, alles wat er beschikbaar was ben ik gaan lezen en zo ontstond bij mijzelf al langzamerhand de specialisatie van massage bij kanker. Daarna kwam in België voor het eerst een training en die ben ik gelijk gaan volgen. Ik vond al meteen dat dit ook in Nederland moest komen."

"Hoe kwam het dat dit er in Nederland nog niet was?"

"Omdat in Nederland kanker toch als een sterke contra-indicatie voor massage werd gezien. Vanuit het idee dat je met massage de bloedcirculatie en het lymfestelsel stimuleert, zou je uitzaaiingen kunnen bevorderen. Als je het heel logisch beredeneert, is dit niet op waarheid gebaseerd. Het is wel afhankelijk van welke massagevorm je geeft. Als je het doet zoals wij dat leren, een hele zachte massage, dan is het vergelijkbaar met een activiteit als wandelen, douchen of aan yoga gaan doen. Dat wordt door artsen ook gestimuleerd en dan zou dat ook uitzaaiingen bevorderen. In die context is het dus niet waar dat kanker een contra-indicatie zou zijn."

"Wat zijn dan wel de positieve effecten van oncologiemassage?"

"Er gebeurt zoveel, dus ik ga ze opdelen in lagen. Op het fysieke niveau geeft het mensen een heel diepe ontspanning en in een tijd van ongelofelijk veel stress is dat natuurlijk heel welkom. Het kan daadwerkelijk pijn verminderen en pijnbeleving veranderen. Als mensen continu pijn hebben van uitzaaiingen in bijvoorbeeld hun wervelkolom, dan kan de massage hun pijnbeleving zo veranderen dat ze het gevoel hebben dat het even helemaal weg is. Al is dat maar tien minuten, dan is dat zo’n weldaad voor ze. In wat minder ernstige gevallen kan de pijn een paar uur weg zijn, waardoor ze even kunnen wachten met het innemen van pijnmedicatie. Dat geeft een stuk eigen regie aan de patiënt terug, wat ook heel prettig voor mensen met kanker is. Verder kan het klachten van misselijkheid verminderen. Die worden nu ook goed gereguleerd met medicatie maar als mensen dat niet willen, kan dat ook met massage. Je hebt tegenwoordig ook de onco-voetreflexopleiding waar met voetreflexpunten wordt gewerkt. Dit zijn de punten op fysiek niveau, waarvan ook uit onderzoek is gebleken dat massage werkt. 

Op het emotionele niveau kan het angst en depressieve klachten verminderen, wat ook uit onderzoek naar voren is gekomen. De aanraking doet zelfs iets op zielsniveau. Het maakt dat mensen weer bij zichzelf komen en dat heeft te maken met het feit dat de aanraking heel zacht is en met heel veel aandacht gebeurt. Het gaat niet om het verbeteren van de klacht, dus de aandacht is gericht op de hele mens. Daardoor kunnen ze helemaal naar binnen gaan en weer in contact met zichzelf komen. Dat geeft een soort helderheid waardoor de angstlaag doorbroken kan worden. We hebben ook een keer iemand gemasseerd in het ziekenhuis die het gewoon niet meer zag zitten, die niet meer at, niet meer dronk en er helemaal doorheen zat. Na tien minuten voetmassage is die patiënt helemaal bijgetrokken." 

"Ik krijg een brok in mijn keel als ik jou dit hoor vertellen. Hoe ga jij hier zelf mee om?"

"Ik ben ook elke keer weer echt ontroerd van wat het met mensen doet. Ik masseer ook betaald in het ziekenhuis op de oncologieafdeling en daar heb je heel veel mensen die palliatief terminaal patiënt zijn. Als een patiënt mij dan teruggeeft dat het zo fijn is om een aanraking te krijgen die geen pijn doet, dan ben ik zo intens dankbaar. Die kleine dingen geven iemand weer een stukje veerkracht. Niet altijd in de zin van willen gaan vechten, maar ook veerkracht in het accepteren van hoe het nu is."

"Hoe worden masseurs hierop voorbereid in de opleiding?"

"We hebben drie modules. Je kunt de basistraining doen, dat is een zesdaagse training met als doel dat mensen in hun eigen praktijk het zelfvertrouwen hebben om per cliënt een goede inschatting te maken van wat ze wel en wat ze niet kunnen doen. Dan is er een vervolgmodule voor massage bij hematologische kankers. Bij deze vormen van kanker zitten specifieke behandelingen zoals stamceltransplantatie en daar moet je goede kennis van hebben als je in ziekenhuizen wilt gaan masseren. De derde module is de ziekenhuistraining. Met een klein groepje van zes massagetherapeuten die de eerste modules hebben gedaan, gaan we vijf dagen meelopen in het ziekenhuis. Dat begint met presentaties van verpleegkundigen en artsen o.a. over de verschillende oncologieafdelingen waar ze gaan masseren en wat je daar bij patiënten tegen kan komen. Dan gaan ze tweeënhalve dag masseren op die verschillende afdelingen met als doel dat masseurs het hele traject van opname tot ontslag van een patiënt gaan ervaren."

"Welk opleidingsniveau moet een student hebben om aan deze opleiding deel te nemen?"

"Ze moeten minimaal een éénjarige vooropleiding hebben gedaan. Bij voorkeur massagetherapie, maar het kan ook wellnessmassage zijn. Het hangt ervan af wat iemand er ook nog naast heeft gedaan. Ik vind het belangrijk dat het een serieuze vooropleiding is geweest, niet iemand die versnipperd overal een cursus van twee dagen heeft gevolgd. In sommige gevallen vragen we een CV op, dan komt daaruit wel naar voren of de achtergrond voldoende is of niet. 

Daarnaast vinden we massage-ervaring belangrijk, dat het masseren zelf al helemaal in iemands systeem zit. Ook als mensen al langer een praktijk hebben, komen ze de opleiding doen om de onzekerheid in het masseren van mensen met kanker weg te nemen. Daarom ben ik mij ook eerst helemaal gaan verdiepen in al die boeken uit Amerika. Ik wilde weten wat ik wel en niet kan doen. Die vriendin van mij kreeg ook ergens massages en zij kon zo ongelofelijk heftig op bepaalde handelingen reageren. Ik realiseerde mij toen hoe ontzettend voorzichtig je moet zijn met wat je doet als iemand in een ziekteproces zit. Ik wilde echt van de hoed en de rand weten en daarin begeleiden we de masseurs in de trainingen enorm. Dat is ook ons doel, dat ze met zelfvertrouwen de training afronden."

"Is aanraking van mensen met kanker vergelijkbaar met aanraking van mensen met trauma?"

"Mensen met kanker zitten vaak in een overlevingsmodus. Ze hebben vaak een vorm van trauma, alleen al door de diagnose te krijgen. Ze horen dat ze een levensbedreigende ziekte hebben en dat geeft een acute schrik, fysiek en emotioneel. Het lichaam reageert al heftig op dat stuk, maar ook de behandelingen kunnen traumatisch zijn voor het lichaam. Ik hoor vaak masseurs zeggen: 'Ik vertrouw op mijn intuïtie' en ik neem die intuïtie van mensen ook echt serieus, maar je kunt die intuïtie niet meer blindelings vertrouwen als je niet weet wat er allemaal speelt in het lichaam. Als je niet weet wat er allemaal gebeurt met die behandelingen. De intuïtie is niet meer betrouwbaar als mensen chemokuren krijgen, omdat het lichaam geen goede signalen meer aan jou geeft. Dan kun je echt in valkuilen stappen. Als je die kennis hebt en die ervaring krijgt, dan kun je een nieuwe vorm van intuïtie ontwikkelen."

"Hoe lang duurt de opleiding?"

"Wanneer je de drie modules doet, zijn dat in totaal 13 dagen over ruim een jaar verdeeld. Het zijn op dit moment nog losse modules, zonder examen. Bij de basiscursus zit wel een afronding met een kennistoets. De praktijk toetsen we al door de hele training heen."

"Zijn er al veel ziekenhuizen die ervoor openstaan om de oncologiemasseur te ontvangen?"

"In de basistraining hebben we een praktijkdag, waar studenten in het ziekenhuis masseren. Daar hebben we drie ziekenhuizen voor: Haaglanden Medisch Centrum, UMC Utrecht en Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg. Voor de ziekenhuistraining hebben we het Haaglanden Medisch Centrum waar we die training kunnen doen.

Verder zie ik een enorme opening komen bij ziekenhuizen voor massage, hetzij door vrijwilligers, door verplegend personeel of door gespecialiseerde masseurs. Budget blijft altijd een issue, maar we krijgen steeds meer verzoeken van ziekenhuizen voor informatie en gesprekken. De wil is er vaak, maar het zijn lange processen. Op dit moment zijn er verschillende ziekenhuizen die het betaald doen.

Ik zie ook steeds meer openingen in de medische sector naar holistische zorg en integrative medicine, er zijn veel bewegingen op gang. Massage bij kanker past heel erg in het onderwerp 'kwaliteit van leven'. Een holistische huisarts zei laatst dat het noodzakelijk is dat zowel de reguliere als de complementaire zorg hun plek moeten verlaten om nader tot elkaar te komen. Dat ligt aan beide kanten. Ik zie in de reguliere zorg ontzettend veel openheid naar meer dan medicijnen, maar er heerst ook angst voor de wirwar die bestaat in het complementaire en alternatieve circuit. Vanuit die angst beroepen zij zich op ‘evidence based’. Waar ik ongelofelijk blij van word is dat er nu een eerste ziekenhuis is, waar ze op de oncologieafdeling een integrative medicine spreekuur hebben. Dat betekent dat patiënten daar naartoe kunnen gaan en dan krijgen ze advies over wat ze zelf verder kunnen doen, bijvoorbeeld over beweging, voedingssupplementen, yoga, mindfullness, acupunctuur of massage. Ze kijken dan of het effectief, bewezen, betrouwbaar en veilig is. Alle vier is het mooiste, maar massage is sowieso betrouwbaar en veilig gebleken. Nog onvoldoende bewezen, maar op basis van de andere punten verwijzen ze wel door met een serieuze doorverwijzingsbrief."

"Ik heb zelf regelmatig een cliënt in mijn praktijk op bezoek die kanker heeft gehad. Waar moet ik dan rekening mee houden?"

"Ook als mensen al schoon verklaard zijn, kunnen specifieke klachten zich voordoen waar je op moet letten. Ze kunnen last hebben van neuropathie of lymfoedeem waar je levenslang rekening mee moet houden, als de lymfeklieren zijn verwijderd. Nog een aanleiding om de opleiding massage bij kanker te volgen."

"Bedankt voor deze waardevolle tip, Estelle! En voor het interview, zeer inspirerend om te zien welke stappen er in die zeven jaar gezet zijn om oncologiemassage in Nederland een stevige voet aan de grond te geven. En hoe de brug tussen de reguliere medische wereld en de wereld van massage hierdoor is gebouwd. Dat biedt meer perspectieven voor de toekomst van massage."     

Wil je dat wij ook een bezoek brengen aan jouw praktijk en je interviewen, stuur dan een mail naar het onderstaande e-mailadres.

inge@bms-belangenvereniging.nl
www.massagebijkanker.nl

TipsArtikelMassage